شورا در فتوا
یکی از مباحث مهم درباره مقام منیع و شامخ مرجعیت و فتواست که در بلندای تاریخ شیعه، چون دژی مستحکم، سر بر آسمان برافراشته تا پاسداری از گوهر وحی و دیانت را بر عهده گیرد. در این راستا، با مراجعه به کتبی به نام «رساله احکام» که معروف و مشهور بین عام و خاص است، می‌توان به آرا و دیدگاه‌های فقها و مراجع عصر کنونی دست‌یافت. در عصر ارتباطات، حتّی می‌توان گفت کار از این هم راحت‌تر است و در وضع کنونی، تأثیر بسزایی در این امر نهاده است. یکی از مسائلی که براثر رشد روزافزون کمّی و کیفی حوزه‌های علمیه و پیشرفت وسائل ارتباط‌جمعی پدید آمده است، اختلاف فتوا بین مراجع و صاحبان فتواست، و این امر، مشکلاتی را برای امّت واحد اسلامی پدید آورده است. این پایان‌نامه، جستاری در گفتار شهید مطهّری در این باب است که می‌گوید اگر شورای علمی در فقاهت پیدا شود و اصل تبادل‌نظر به‌طور کامل، جامه عمل بپوشد، گذشته از ترقّی و تکاملی که در فقه پیدا می‌شود، بسیاری از اختلاف فتواها از بین می‌رود. نگارنده نیز پیرو این گفتار، در پایان‌نامه خود، برای بررسی این امر، ابتدا نگاهی مستقل به عنصر شورا و مفهوم آن از دیدگاه فقهی دارد و نحوه تحقّق شورا در امور مختلف و نیز موارد آن را درآیات و روایات، بررسی می‌کند و سپس به ادلّه باب اجتهاد و تقلید پرداخته و ضمن اشاره ای اجمالی به تاریخچه بعضی مسائل، به سعه و ضیق آن ادلّه نسبت به موردبحث، یعنی شورا در فتوا می‌پردازد. وی، همچنین صورت‌های مختلف این شورا را نیز مشخّص نموده و سعی بر آن دارد که مقبولیت فقهی آن را ارزیابی کند. در این خلال، اشکالاتی را که به این نظریه شده، موردبررسی قرار داده و ادلّه ای که دلالت بر نوعی الزام نسبت به تشکیل شورای فقهی دارد، بررسی کرده است. از مباحثی که در این پایان‌نامه مدّ نظر است، نحوه اداره شوراست که در آن، چگونگی تشکیل شورا و اداره و ادامه کار آن را بررسی می‌کند و از آنجا که این امر مربوط به مسائل نسبتاً اجرایی طرح یادشده و محتاج نظام‌مندی عملی حوزه‌های علمیه است، تنها به بحثی اجمالی و راهگشا در خاتمه اکتفا نموده است. این پایان‌نامه، یک مقدّمه و سه فصل دارد. در مقدّمه، نگارنده، درباره ضرورت بحث و طرح موضوع و سؤالات اساسی درباره بحث و تفسیر واژه‌های کاربردی بحث کرده است. در فصل اوّل با عنوان «شورا و مشورت»، در باب معنای لغوی و ریشه ای واژِه «شوری» در قرآن و روایات و نیز نقش شور و مشورت در بنای عقل، بحث شده است. در فصل دوم، ادلّه اجتهاد و تقلید از آیات قرآن و روایات و دلیل عقل و بنای عقلا، استقصا و وجه استدلال توضیح داده‌شده است. بحث در فصل سوم، مربوط به اختلاف فتاواست که نگارنده، صورت‌های مختلف مسئله را مطرح کرده و درباره هر یک به بحث و بررسی پرداخته است. صورت اوّل، صورت تساوی مجتهدان است که خود، ادلّه ای در این زمینه دارد. صورت دوم، اعلمیت یک طرف است که در این صورت، باید شرایط اعلمیت، تاریخچه بحث، ادلّه ترجیح قول اعلم از روایات و اجماع و بنای عقلا، موردبررسی قرار گیرد. در خاتمه بحث نیز بحث ولایت و شورا در فتوا طرح‌شده و درباره پیشنهاد عملی در این زمینه و انتخاب اعضای شورا و نحوه عملکرد و ارتباط آنها با ولایت، مطالبی آمده است.
برای دسترسی یا مشاهدۀ متن اثر طبق ضوابط ناشر محترم، اینجا را ببینید
