فلسفه اخلاق در تفکر غرب از دیدگاه السدیر مک اینتایر
-
نویسنده :
د. حميد شهريارى
-
گروه : کتاب ها
-
تعداد بازدیدکنندگان :
778
کتاب فلسفه اخلاق در تفکر غرب از دیدگاه السدیر مکاینتایر برای بار اول در تابستان سال ۱۳۸۵ توسط سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها «سمت» چاپ و به بازار کتاب عرضه گردید. این کتاب جوایزی ازجمله جایزه شانزدهمین دوره کتاب برتر دانشگاهی و بیستوپنجمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۶ را از آن خود کرده است.
در مقدمه این کتاب میخوانیم:
هیچ انتقادی بدون شناخت محتوا ممکن نیست. اگر کسی درصدد انتقاد از فرهنگ حاکم بر مغرب زمین باشد لازم است ابتدا آن را بهخوبی بشناسد. در بین فیلسوفان غربی عدهٔ معدودی هستند که با نگاه انتقادی به این فرهنگ مینگرند و معتقدند که غرب اینک دچار چالشهای جدی فرهنگی و اخلاقی است. السدیر مکاینتایر فیلسوف اخلاقی است که چنین رویکردی به دنیای غرب دارد. او معتقد است که دنیای غرب اینک بهشدت دچار چالشهای جدی فرهنگی و اخلاقی است و معیارهای تشخیص نیک و بد را از دست داده است. برای ما که در فرهنگ دیگر زندگی میکنیم اگر بخواهیم اخلاق مغرب زمین را نقد کنیم بسیار حائز اهمیت است که نقدهای چنین فیلسوفانی را بررسی و دیدگاههایشان را عرضه کنیم. دستمایههایی که از این مسیر به دست میآید بسیار قوی و قابلتوجه است، به دلیل اینکه عموماً چنین فیلسوفانی شناخت عمیقی نسبت به فرهنگ خودشان دارند. مکاینتایر متولد ۱۹۲۹ است و بیشتر تحصیلات خود را در انگلستان گذرانده است و اینک در آمریکا تدریس میکند. او بیش از هر چیز بهنقد عاطفهگرایی، سودگرایی، لیبرالیسم و مدرنیسم در اخلاق و سیاست توجه کرده است بهطوریکه اینک او را یکی از بزرگترین منتقدان لیبرالیسم غربی میدانند. او در کشف پیشفرضها و نقد آرا اخلاقی و سیاسی این مکتب تلاش فراوانی نموده است به حدی که اینک هرکسی در مباحث عدالت اجتماعی، فضیلت اخلاقی و آزادی سیاسی قلم میزند ناچار است به نظریات او عنایت ویژه داشته باشد. وی را یکی از مدافعان اصلی ارسطوگرایی که یکی از تقریرهای تفکر اخلاقی دینی است بهحساب میآورند. به همین دلیل از دید متدینان بهویژه اندیشمندان مسیحی، یهودی و مسلمان جایگاه مکاینتایر در فلسفه اخلاق و فلسفه سیاست معاصر در خورد توجه خاص است. گرچه رویکردهای فلسفی او با دیدگاه متدینان تطابق کامل ندارد ولی لااقل در یک معنی میتوان این دو اندیشه را همآوا و همنوا در راستای تقابل با لیبرالیسم فردگرایانه دانست که بر فضای فرهنگ غرب حاکم است.
این کتاب تلاشی است برای شناخت شخصیتی که بخش فراوانی از عمر خود را در تدوین انتقادهایی که اینک از آن یاد کردیم سپری نموده است و از این نظر برای ما در این سر دنیا اهمیت دارد که بدانیم امروز دنیای مدرن چه سبکی را در اخلاق و سیاست پیش گرفته است و با چه مشکلی مواجه است و چگونه به چالشهایی که اکنون گریبان گیر آن است رسیدگی میکند و چه ملاحظات فلسفی را درون خود برنمیتابد. اگر فهم برخی مؤلفههای آن و نقد آزادی فردگرایانه برای ما که اینک فقط دو دهه و نیم از پایان سیطره دیکتاتوری مطلق بر ملت ما میگذرد و سیوپنج سالی بیش نیست که به آزادی سیاسی و حکومت مردمسالار دستیافتهایم و نوعاً و در غالب موارد جز خیر و برکت از آزادی ندیدهایم قدری دشوار باشد، مسلماً برای نسل سوم انقلاب اسلامی که حتی کوچکترین تجربه عملی از مفهوم سلطنت استبدادی ندارند و از شنیدن اخبار و اطلاعات الکترونیکی آزادی در اینجا و آنجا لذت نیز میبرند بسیار دشوارتر و غریبتر است.
نگارنده در این کتاب در ۳ بخش و ۸ فصل به موضوعات زیر میپردازد
بخش اول: سنت ارسطویی در فلسفه اخلاق
نظام اخلاقی جوامع قهرمانی
۱. فصل اول: پیشینۀ ارسطوگرایی
۱.۱. پیشینۀ اول: نظام اخلاقی جوامع قهرمانی
۱.۱.۱. نقش اجتماعی و هویت فردی
۱.۱.۲. فضایل در جوامع قهرمانی
۱.۱.۳. ارتباط تنگاتنگ نظام اجتماعی و نظام اخلاقی
۱.۱.۴. وضعیت ناپایدار و آسیبپذیر در زندگی
۱.۱.۵. کاربرد عقلی علم
۱.۲. پیشینۀ دوم: فضایل در آتن
۱.۲.۱. جوامع باستانی
۱.۲.۲. سوفسطاییان
۱.۲.۳. افلاطون
۲. فصل دوم: ارسطوگرایی
۲.۱. منابع اصلی ارسطو در اخلاق و سیاست
۲.۲. اخلاق ارسطویی
۲.۲.۱. عدالت ازنظر ارسطو
۲.۲.۲. عقل عملی ازنظر ارسطو
۲.۳. سیاست ارسطویی
۲.۴. نقد ارسطو
۲.۴.۱. اختصاص شهروندی به مردان آزاد
۲.۴.۲. ارتباط زیستشناسی انسان با غایت او
۲.۴.۳. دولتشهر و امکان تحقق آن در جوامع جدید
۲.۴.۴. عدم لحاظ تعارض خیر با خیر
۳. فصل سوم: تداوم ارسطو گرایی در قرون وسطی
۳.۱. آگوستین قدیس
۳.۲. توماس آکویناس
۳.۲.۱. زندگی علمی
۳.۲.۲. کتاب جامع الهیات در تلفیق دو سنت
۳.۲.۳. گزینش مبادی اولی به شیوهٔ جدل
۳.۲.۴. نقش فضایل در تربیت انسان
۳.۲.۵. نقش قانون در تربیت اخلاقی
۳.۲.۶. نقش اراده در اخلاق آکویناس
۳.۲.۷. افزایش کلید واژگان و مفاهیم جدید به مباحث اخلاقی
۳.۲.۸. فضایل اصلی نزد آکویناس
۳.۲.۹. امتیاز سنت آکویناس
بخش دوم: عصر روشنگری و مدرنیسم
۴. فصل چهارم: فروپاشی پایههای دین و اخلاق سنتی و تلاشهای نافرجام برای نجات آن
۴.۱. ویرانگری دیوید هیوم
۴.۱.۱. آثار و رویکردها
۴.۱.۲. پیشینۀ تفکر هیوم
۴.۱.۳. اخلاق هیومی
۴.۱.۳.۱. جایگاه امیال و عواطف انسانی نزد هیوم
۴.۱.۳.۲. نحوه صدور فعل از امیال
۴.۱.۳.۳. فضیلت و عدالت نزد هیوم
۴.۱.۴. سیاست هیوم
۴.۱.۵. نقد هیوم
۴.۲. مکتب عقل سلیم: تلاش توماس رید
۴.۳. وظیفهگرایی توماس کانت و تلاش ناموفق او
۴.۴. سودگرایی بنتام و میل
۴.۵. تبارشناسی اخلاق نیچه
۵. فصل پنجم: ویژگیهای اخلاق و سیاست مدرنیته و پیامدهای آن
۵.۱. گرفتاری اخلاقی جدید
۵.۲. عاطفهگرایی (بنیان تفکر فلسفی مدرنیته)
۵.۲.۱. پیشینۀ تاریخی
۵.۲.۲. مکتب عواطفگرایی
۵.۲.۳. خودعاطفهگرایانه
۵.۲.۴. نقد عاطفهگرایی
۵.۳. آخرین تلاشها برای رهایی از بند عاطفهگرایی
۵.۴. سه مفهوم اساسی در اخلاق مدرنیسم
۵.۵. ضعف علوم اجتماعی
۵.۶. ضعف سازمانها در عرصه مدرنیته
۶. فصل ششم: لیبرالیسم
۶.۱. لیبرالیسم و فلسفه سیاسی
۶.۲. مفهوم آزادی
۶.۳. تاریخچه و ارکان لیبرالیسم
۶.۴. لیبرالیسم از نگاه جان رالز
۶.۵. نقد نظریه رالز
۶.۶. نظریه لیبرالیستی رابرت نوزیک
۶.۷. نقد نظریه نوزیک
۶.۸. اصل شایستگی و نسبت آن با اصل نیاز و اصل استحقاق
بخش سوم: پسامدرنیسم و اصلاحات مکاینتایر
۷. فصل هفتم: بازنگری و اصلاحات در ارسطوگرایی
۷.۱. ارسطو گرایی مکاینتایر
۷.۲. سه مفهوم محوری برای بازسازی اخلاق فضیلتمدار ارسطویی
۷.۲.۱. نقش مفهوم «عمل» در تعریف فضیلت
۷.۲.۲. وحدت و نظم روایی حیات بشر
۷.۲.۳. نقش سنت اخلاقی
۷.۳. تاریخینگری
۷.۳.۱. لزوم دید تاریخی
۷.۳.۲. معقولیت فعل بر اساس تاریخ
۷.۳.۳. هویت تاریخی
۸. فصل هشتم: نقد و بررسی
۸.۱. روش مکاینتایر
۸.۲. فقر مدرنیته
۸.۳. شکست طرح روشنگری
۸.۴. ارسطو گرایی
۸.۵. قرونوسطی
۸.۶. اصلاحات مکاینتایر
این کتاب که قسمتی از رساله دکتری نگارنده نیز بوده است را میتوان بهگونهای یک عنوان کتاب درسی دانست که درزمینهٔ فلسفه اخلاق مورداستفاده دانشجویان قرار میگیرد و درعینحال فصلهای دوم، چهارم و ششم آن نیز میتواند برای درس آشنایی با فلسفه اخلاق در تفکر غرب، در دوره کارشناسی مورد استفاده واقع شود.